Kamu alımlarında ihale süreci birçok aşama ve işlemden oluşur ve bu işlemlerin önemli bir kısmının elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesi mümkündür. İşte bu muhtelif işlemlerden, tekliflerin idareye sunulmasının elektronik ortamda gerçekleştirilmesine uygulamada “Elektronik ihale” denilmektedir. 2018 yılının Haziran ayında mevzuatta yapılan değişikler ile elektronik ihale uygulamaları genişletilmiş, 2 Ocak 2019 tarihinden itibaren elektronik ihalelerin uygulanabileceği parasal limitler tamamıyla ortadan kaldırılmıştır.
Tedarikçiler, hizmet sunucuları ve müteahhitler için devlet kurumları, dönemsel istisnalar olmakla birlikte, tüm zamanların en güvenilir alıcısıdır. Kamu idareleri, ödeneği olmayan işler için ihaleye çıkamaz ve satın aldığı mal ve hizmetin ya da yaptırdığı eserin bedelini de vadeye ve ödeme plânına sadık kalarak zamanında öder. Bu açıdan bakıldığında, bir firma için kamu ihalesi kazanmak, nakit akışının sağlanmasında güvenilir köşe taşlarından birisidir. Öte yandan kamu ihalesi kazanmak bir yana, kamu ihalelerine katılmak dâhi son derece külfetlidir. Sunulacak tekliflere ilişkin bankalardan teminat mektubu alınması ya da teminatların idareye yatırılması, birçok belgenin resmi şekilde hazırlanması veya resmi olarak onaylatılması ve bunun gibi bir çok husus, ihaleye katılacak firmalar için ekstra maliyetler oluşturmaktadır. Şüphesiz bu maliyetler sadece parasal maliyetleri değil aynı zamanda zaman maliyetini de kapsamaktadır.
Kamu ihalesi kazanmanın zorluklarından bir diğeri ise, ihalelerdeki rekabetçi ortamdır. İhalelere katılma maliyeti ile birlikte değerlendirildiğinde, bazı firmaların, ihalelerdeki rekabetçi ortam sebebiyle ve kaynaklarının diğer alanlarda kullanımı amacıyla, kamu ihalelerine hiç katılmamayı bir politika olarak benimsedikleri bilinmektedir. Kamu ihalelerine katılan firmaların sayısının fazla olması, rekabetin oluşması ve alımın daha uygun koşullarda yapılabilmesi bakımından, satın alma maliyetlerini azaltmayı hedefleyen kamu kurumları için önemli bir noktadır. Buradan hareketle, geçtiğimiz aylarda yapılan bir takım mevzuat değişiklikleri ve kamu idarelerinin de eğitimler ile teşvik edilmesi sonucunda elektronik ihale uygulamaları hızlı bir şekilde yaygınlaştırılmaya başlanmıştır.
Elektronik ihalenin, firmalar açısından yukarıda bahsedilen ihaleye katılım maliyetlerini büyük ölçüde azaltacağı açıktır. Tekliflerin elektronik ortamda sunulması ile, firmaların ihaleye katılımda tekliflerin hazırlamasında katlanmak durumunda kaldığı işlem masrafları, belgelerin onayı ve tevsikine ilişkin maliyetler gibi parasal maliyetleri azalacak, yine ihaleye hazırlık işlemleri için harcanacak zamandan da büyük ölçüde tasarruf edilecektir. Kamu ihalelerine katılan firmaların sadece belgelerin hazırlanmasına ilişkin maliyetlerinde yıllık toplam 50 milyon TL tasarruf sağlanması, idarelerin satın alma maliyetlerinde ise %15 tasarruf sağlanması öngörülmektedir.
Elektronik ihale uygulaması, özetle firmaların tekliflerini bir zarf içerisinde götürüp idareye teslim etmesi gibi bir zorunluluğu ortadan kaldırmaktadır. Dahası, elektronik ihalelerde tekliflerin sadece elektronik ortamda alınması, fiziki olarak alınmaması kamu kurumları için bir zorunluluktur. Bu açıdan yeni uygulama ile, ihalelerin daha şeffaf ve daha rekabetçi olması öngörülmektedir.
Fiziki sınırları ortadan kaldıran elektronik ihale ile ürünlerini daha fazla kamu kuruluşuna satmak isteyen firmalar açısından, alıcıya teklif vermek için alıcının ayağına gitme zorunluluğu ortadan kalkmakta ve artık daha fazla fırsata erişim imkânı oluşmaktadır. Firmalar faaliyet alanları ile ilgili ülke çapında gerçekleştirilecek elektronik ihalelere, kendi yönetim yerlerinden ya da internet erişimine sahip oldukları her hangi bir yerden kolayca teklif verebilir hale gelmişlerdir.
Son olarak ifade etmek gerekirse, Türkiye'de hayata geçirilmesi oldukça geç kalınmış sayılabilecek elektronik ihale uygulamasının yaygınlaşmasına, bir kamu politikası olarak hız kazandırılmaya çalışılmaktadır. Şu an için her ne kadar elektronik ihale uygulaması kamu idarelerinin takdirinde olsa da, uygulayıcıların teşviki ve yönlendirilmesi ile uygulamanın hızla yaygınlaştırılması, yine belirli bir tutarın altındaki ihaleler için e-ihale zorunluluğu getirilmesi gündemdeki konulardan bir kaçıdır.
Comments